روح کاراته

در دنیای امروز، ورزش‌های رزمی خصوصاً هنر کاراته از جمله هنرهای رزمی است که طرفداران بی‌شماری را در جهان به خود جذب کرده و بسیاری در سرتاسر این کوه خاکی به تمرین این هنر می‌پردازند.
عده‌ای قصد یادگیری روش‌های مبارزه را دارند و عده‌ای نیز هدف‌های قهرمانی را در سر می‌پرورانند و عده‌ای نیز در پی کسب سلامتی و تندرستی از انجام این ورزش هستند. باید به تمامی این افراد گفت که ورزش کاراته طوری ساماندهی شده است که پاسخگوی تمامی سلیقه‌ها و نیازهای افراد مختلف می‌باشد. اما به واقع کاراته چیست و چه هدفی دارد؟ آیا این هنر با این همه قدمت تنها هدفش آموزش هنر مبارزه یا قهرمانی است؟ با نگاهی اجمالی به اصول و فلسفه در کاراته در می‌یابیم که این اهداف تنها بخشی از کاراته را شامل می‌شود، در حالی‌که هدف و فلسفه‌ٔ کاراته به دنبال چیزهای دیگری است. اگر مطالعه‌ای هر چند جزئی در مورد زندگی‌نامه اساتید قدیمی کاراته داشته باشید قطعاً در می‌یابید که مفهوم کاراته از زبان تمامی اساتید این هنر چنین تعریف می‌شود: ”آموختن کاراته نیاز به یک عمر ریاضت و آموزش دارد و کاری نیست که بتوان چند ماهه و چند ساله آن را به‌طور کامل آموخت. کاراته درسی است که تا آخر زندگی ادامه دارد و مفهوم فلسفی آن مبتنی بر اصول دو (راه و روش زندگی)، هو (قانون یا اجرای کاتا)، و کاتسو (کاربرد کاتا در مبارزه واقعی) می‌باشد. کاراته روشی است که آموختن آن نیاز به ایمان و استقامت، کار و تمرین و تلاش مستمر دارد. کاراته روشی است برای زندگی و وسیله‌ای برای دستیابی به امنیت و شجاعت کامل. روشی است برای زندگی که شخصیت انسان را بی‌شباهت به آن‌چه در ورزش اتفاق می‌افتد می‌سازد“. این سخنی است که تمامی اساتید قدیمی کاراته با اعتقاد به آن به تمرین و آموزش کاراته پرداخته و یادگیری فلسفه و پرورش روح و اخلاق را نسبت به پرورش جسم در اولویت می‌دانند. اولین قانون در کاراته که همانا شروع و خاتمه با احترام است، خود حاکی از آن است که این هنر بیش از هر چیز به رعایت ادب و احترام به فردی که در برابر شماست اهمیت می‌دهد. در تمامی کاتاهای کاراته یک اصل وجود دارد و آن شروع هر کاتا با دفاع می‌باشد. با کمی تأمل در این مورد متوجه می‌شویم این موضوع که در نگاه اول چندان مهم به نظر نمی‌رسد، خود از اصول مهم کاراته محسوب می‌شود. زیرا مبتنی بر این قانون مهم در کاراته است که می‌گوید ”کاراته هنری است برای دفاع از خود نه حمله به دیگران“. و یک کاراته‌کا هرگز اجازه ندارد به حریف خود حمله کند مگر این‌که بحث دفاع از خود آن‌چنان قوت گیرد که موضوع مرگ و زندگی به میان آید و این‌چنین با زیبائی و لطافت رسم جوانمردی را به یک کاراته‌کا می‌آموزد.
لذا تمامی کاتاها در کاراته با توجه به این اصل و قانون سازمان یافته و به وجود آمده‌اند و این مهم نشان می‌دهد که در کاراته با اصول به‌صورت علمی مواجه می‌شویم و می‌بایست آن را در زندگی روزمره به کار ببندیم.
مسائل اخلاقی در کاراته از چنان اهمیتی برخوردارند که تمامی اساتید قدیمی اولین چیزی که به شاگردان خود می‌آموختند رعایت اصول کاراته بوده است و این اصول نسل به نسل منتقل شده و اکنون به دست ما رسیده است. کاتا یا فرم از موارد بسیار مهمی بوده است که در گذشته تنها وسیله آموزش اصول اخلاقی در کاراته به‌شمار می‌آمده است. تمرینات طاقت‌فرسا و بسیار طولانی در کاتا چنان استقامت و صبری در کاراته‌کاها ایجاد می‌کرد که خود در پرورش روح و جسم آنها بسیار مؤثر واقع شده است. استاد فوناکوشی در بخشی از کتاب خود به نام ”راه کاراته راه زندگی من“ چنین می‌نویسد: ”مطلبی که من اغلب به شاگردان خود تأکید می‌کنم و آنان گیج می‌شوند این است که به آنها می‌گویم: ”شما باید ضعیف شوید، نه قوی“!!! چون یکی از دلایل اصلی آننان در انتخاب کاراته تقویت خویشتن است. در نتیجه می‌خواهند بدانند که منظور من از این گفته چیست؟! آنها می‌گویند اگر می‌خواستند ضعیف شوند احتیاجی به تمرین نداشتند. به آنها پاسخ می‌دهم که درک گفته‌ام در واقع کمی دشوار است و تأکید می‌کنم: ”می‌خواهم شما پاسخ را در وجود خود بیابید و به شما قول می‌دهم زمانی فرا خواهد رسید که واقعاً منظور مرا درک کنید“.
در ادامه استاد فوناکوشی در توضیح و تفسیر جمله خود چنین می‌نویسد:
شخصی که از ضعف خود مطلع است، همیشه در همه کنترل خود را حفظ می‌کند. تنها شخص بسیار ضعیف توانائی شهامت واقعی را دارد.
طبیعی است که یک کاراته‌کای متبحر باید تمام تکنیکش را با تعلیم و تمرین صیقل دهد. اما هرگز نباید فراموش کند که تنها با تمرین می‌تواند پی به ضعف خود ببرد“.
استاد ماسوتاتسو اویاما نیز در بخشی از کتاب خود به نام ”طریقت کیوکوشین“ ادب و نزاکت را لازمهٔ موفقیت می‌داند و چنین می‌نویسد:
من راه کاراته را برگزیدم که راه انسانیت است و نتیجتاً راهی است که به بهشت ختم می‌شود. تنها بودن در راه اهمیتی ندارد، اما همه باید قدم در راه انسانیت بگذاریم و شاید بهتر باشد بگوئیم هرگز نباید از این راه خارج شویم. انزوا و گوشه‌گیری از اجتماع راه درستی نیست. هرچند برای یک کاراته‌کای مبتدی درک و فهم چنین قوانینی کمی سخت و دشوار است، اما یک مربی خوب کاراته‌ که پی به روح کاراته برده باشد از همان ابتدا به نو‌آموزان می‌آموزد که هدف کاراته چیست و کاراته‌کاران علاوه بر تمرینات سخت برای پرورش جسم خود بایستی به هدف اصلی کاراته که همانا ارتقاء فهم و شعور و پرورش جسم است تأکید داشته باشند.
استاد فوناکوشی فقید که خود از محضر اساتیدی بزرگی چون آزاتو و ایتوسو کاراته را فرا گرفته بود، تأکید بسیاری بر رعایت اصول و قوانین کاراته داشت.
وی دیدگاه‌های خود را در قالب ۲۰ قانون در کاراته به جمع‌بندی کرد و آن را برای نسل بعد از خود به یادگار گذاشت و تمامی کاراته‌کاران را در همه حال ملزم به رعایت این قوانین کرد.
۱) هیچ‌گاه فراموش نکنید که کاراته با احترام شروع می‌شود و با احترام به پایان می‌رسد.
۲) هیچ حمله آغازینی در کاراته وجود ندارد.
۳) کاراته روحیه پرهیزگاری را پرورش می‌دهد.
۴) ابتدا خودتان را بشناسید و سپس دیگران را.
۵) تکنیک‌های روحی بر تکنیک‌های فیزیکی ارجحیت دارند.
۶) بگذارید ذهنتان آزادانه حرکت کند.
۷) بی‌توجهی و غفلت موجب بد شانسی می‌شود.
۸) کاراته فعالیتی برای تمام طول زندگی است.
۹) با هر چیزی که مواجه می‌شوید جنبه‌ای از کاراته است، حقیقتی شگفت‌انگیز را در آن جستجو کنید.
۱۰) کاراته مانند آب در حال جوشیدن است اگر شعله را بالا نگه نداریم آرام آرام از جوشیدن می‌افتد.
۱۱) به برنده شدن فکر نکنید بلکه به بازنده نشدن فکرد کنید.
۱۲) زمانی‌که با حریفی می‌جنگید، ضربات را متناسب با توان حریف پاسخ دهید.
۱۳) سعی کنید با استراتژی‌های معمول و طبیعی دست به مبارزه بزنید.
۱۴) دست‌ها و پاهای خود را هم‌چون شمشیرهای تیز و برنده تلقی کنید.
۱۵) به‌عنوان یک تازه‌کار داچی‌های مختلفی را یاد بگیرید، اما پس از آن به یک استقرار طبیعی که با فرو بدن شما متناسب است تکیه کنید.
۱۶) کاتا همیشه باید به طور صحیح تمرین شود. مبارزه‌ٔ واقعی مسئله‌ای دیگر است.
۱۷) زمانی‌که در بیرون می‌روید در این فکر باشید که با هزاران دشمن روبه‌رو هستید پس همیشه آماده باشید.
۱۸) هیچ‌گاه نقاط ضعف و قوت، محدودیت‌های بدن خود و نسبی بودن کیفیت تکنیک‌هایتان را فراموش نکنید و در صدد برطرف کردن آنها باشید.
۱۹) هیچ‌گاه فکر نکنید کاراته تنها روشی برای تمرین در دوجو است.
۲۰) پیوسته ذهن خود را جلا دهید.
امید است که تمامی کسانی که قدم در این راه انسان‌ساز می‌گذارند با توجه به تعالیم اساتید خویش و بهره‌گیری از دستورات بزرگانی که دستی در پرورش این هنر داشته‌اند بیش از پیش در راه پرورش خویشتن موفق و مؤید باشند.